HITY GOFINU |
|||||||||||||||
Uprawnienia przedsiębiorcy z ustawy o terminach zapłaty
Gazeta Podatkowa nr 88 (1233) z dnia 2.11.2015
Windykacja należności oraz zatory płatnicze są nieodłącznym zjawiskiem związanym z prowadzeniem działalności gospodarczej w Polsce. Oba te zagadnienia są przedmiotem regulacji obowiązującej od ponad 2 lat ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, której przepisy powinien znać każdy przedsiębiorca. Od nowego roku ma wejść w życie jej nowelizacja. Pozwala ona nie tylko naliczać dodatkowe odsetki, ale też przerzucić część kosztów na dłużnika. Ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych znajduje zastosowanie jedynie do transakcji handlowych. W pierwszej kolejności należy zatem wskazać, kiedy stosuje się jej przepisy. Ten akt prawny skierowany jest do obrotu profesjonalnego. Jak wynika z art. 2 ustawy, jej przepisy stosuje się m.in. do przedsiębiorców w rozumieniu przepisów art. 4 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, osób wykonujących wolne zawody, oddziałów i przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych, czy przedsiębiorców z państw członkowskich Unii Europejskiej. Ustawa nie znajduje zatem zastosowania do umów z udziałem konsumentów. Przy czym przepisów ustawy nie stosuje się m.in. do długów objętych postępowaniami prowadzonymi na podstawie przepisów Prawo upadłościowe i naprawcze, czy umów, na podstawie których są wykonywane czynności bankowe w rozumieniu art. 5 ust. 1 i 2 ustawy Prawo bankowe. Terminy zapłatyZałożeniem ustawy miało być ograniczenie, czy wręcz wyeliminowanie ustalania w umowie bardzo odległych terminów zapłaty, które ma miejsce zwłaszcza, gdy jedna ze stron umowy wykorzystuje swoją silną pozycję na rynku. Z dobrodziejstw ustawy mogą jednak korzystać wszyscy przedsiębiorcy poza wyjątkami, o których mowa w art. 2 i 3 ustawy. Stanowi ona bowiem, że termin zapłaty określony w umowie nie może przekraczać 60 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi. Przy czym, jak wynika z art. 7 ust. 4 ustawy, w przypadku gdy nie jest możliwe ustalenie daty otrzymania faktury lub rachunku potwierdzającego dostawę towaru lub wykonanie usługi albo gdy faktura lub rachunek zostały doręczone przed dostawą towaru lub wykonaniem usługi, termin zapłaty jest liczony od dnia otrzymania przez dłużnika towaru lub usługi. Podmiot publicznyOdrębne zasady obowiązują w odniesieniu do transakcji, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny. Termin zapłaty określony w umowie nie może w takiej sytuacji przekraczać 30 dni, a w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym - 60 dni. Także w zakresie transakcji z podmiotami publicznymi ustawa zawiera wyjątek pozwalający na ustalenie dłuższego terminu zapłaty, pod warunkiem, że ustalenie to jest obiektywnie uzasadnione właściwością lub szczególnymi elementami umowy, a termin ten nie przekracza 60 dni. WyjątkiPrzyjęty przez ustawodawcę 60-dniowy termin zapłaty ma być maksymalnym terminem, na który mogą umówić się strony, a regulacja ta ma chronić strony, które mają mniejszy wpływ na treść zawieranej umowy. Od powyższego terminu istnieje jednak wyjątek wynikający z art. 7 ust. 2 ustawy. Dotyczy on sytuacji, gdy strony ustalą inaczej i pod warunkiem, że ustalenie to nie jest sprzeczne ze społeczno-gospodarczym celem umowy i zasadami współżycia społecznego oraz jest obiektywnie uzasadnione, biorąc pod uwagę właściwość towaru lub usługi. Regulacja ta pozornie pozwala stronom na dowolne modyfikowanie zapisów wynikających z ustawy i ustalanie dowolnych terminów zapłaty, czy narzucanie ich drugiej stronie. Jak wynika z wyroku Krajowej Izby Odwoławczej z dnia 12 czerwca 2013 r., sygn. akt KIO 1242/13, w przepisie art. 7 ust. 2 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych nie został ustanowiony bezwzględny zakaz ustalania terminów zapłaty dłuższych niż 60 dni. Strony mogą zatem ustalić dłuższe niż 60-dniowe terminy zapłaty. Jeżeli jednak nie będą spełnione przesłanki ustawowe (w postaci istnienia obiektywnego uzasadnienia dla wydłużenia terminu i braku jego sprzeczności ze społeczno- gospodarczym celem umowy i zasadami współżycia społecznego), wierzyciel, który spełnił swoje świadczenie, może dochodzić odsetek w wysokości odsetek od zaległości podatkowych, za czas zapłaty niewynikający z przepisów ustawy. Pozew o zaległe odsetki zostanie oddalony, jeżeli dłużnikowi (odbiorcy) uda się wykazać zaistnienie przesłanek ustawowych uprawniających do wydłużenia terminu.
OdsetkiUstawa o terminach zapłaty w obowiązującym brzmieniu zawiera bardzo specyficzny i skomplikowany sposób naliczania odsetek. W sytuacji gdy termin zapłaty nie został określony w umowie, wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe, po upływie 30 dni, liczonych od dnia spełnienia swojego świadczenia do dnia zapłaty, ale nie dłużej niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego. Dla prawidłowego naliczania odsetek istotne jest zatem ustalenie dnia wymagalności świadczenia pieniężnego. Za dzień taki uważa się dzień określony w pisemnym wezwaniu dłużnika do zapłaty, w szczególności w doręczonej dłużnikowi fakturze lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, ale nie wcześniejszy niż dzień doręczenia wezwania. Jeżeli natomiast strony przewidziały możliwość wezwania dłużnika do zapłaty w formie elektronicznej, za dzień wymagalności uważa się dzień określony w wezwaniu do zapłaty dokonanym w postaci elektronicznej. Podstawą prawną do naliczania powyższych odsetek jest art. 6 ustawy, do którego stosuje się odsetki ustawowe (ich wysokość od 23 grudnia 2014 r. została zmniejszona z 13% do 8% w skali roku). Nie są to odsetki za opóźnienie w zapłacie, należą się, pomimo że zapłata nastąpiła w terminie. Podstawą jest, aby termin ten był dłuższy niż 30 dni (przykład).
Odsetki podatkoweKwestia odsetek jest także uregulowana w art. 7 ust. 1 ustawy. Są to odsetki od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty. Zgodnie z tym przepisem, w transakcjach handlowych - z wyłączeniem transakcji, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny - wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki w wysokości odsetek od zaległości podatkowych (obecnie wynoszą one 8% w skali roku), chyba że strony uzgodniły wyższe odsetki, za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty. Będzie tak, jeżeli łącznie są spełnione następujące warunki: wierzyciel spełnił swoje świadczenie i nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie albo wezwaniu do zapłaty, o którym mowa w art. 6 ust. 2 i 3 ustawy. Obecnie wskutek zrównania się wysokości odsetek ustawowych (o których mowa w K.c.) i odsetek od zaległości podatkowych na poziomie 8% w skali roku problem naliczania właściwych odsetek nie występuje. Jednak w przypadku zmiany któregokolwiek ze wskaźników problem powróci. Rekompensata 40 euroBardzo korzystna z punktu widzenia wierzyciela jest regulacja związana z kosztami dochodzenia należności. Ustawa przewiduje bowiem możliwość dochodzenia przez wierzyciela zryczałtowanej rekompensaty za koszty odzyskiwania należności. Jej wysokość stanowi równowartość 40 euro. Kwotę tę przelicza się na złote według średniego kursu euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne. Co ważne, zryczałtowana rekompensata za koszty dochodzenia należności, o której mowa w art. 10 ust. 1 ustawy, podobnie jak odsetki, o których mowa w art. 7 ust. 1 ustawy, przysługuje wierzycielowi bez wezwania. Możliwość naliczania opłaty w wysokości równowartości 40 euro powstaje z momentem spełnienia się warunków do naliczenia odsetek, o których mowa w art. 7 ust. 1 ustawy (lub w odniesieniu do podmiotów publicznych w art. 8 ust. 1). PraktykaMożliwość naliczania rekompensaty w wysokości równowartości 40 euro za koszty windykacji może stać się potężną bronią w rękach wierzyciela. Przepis art. 10 ust. 1 ustawy stanowi bowiem, że możliwość naliczania tej opłaty powstaje z mocy prawa z chwilą nabycia uprawnienia do odsetek z art. 7 ust. 1 i 8 ust. 1 ustawy. Taka redakcja omawianego przepisu umożliwia wierzycielowi naliczanie zryczałtowanej opłaty odnośnie każdej z przeterminowanych należności, wobec której spełnione są przesłanki ustawowe. Oznacza to, że wierzyciel może obciążyć niesolidnego dłużnika opłatami i w ten sposób przerzucić na niego koszty windykacji. Ustawa nie wyłącza oczywiście regulacji związanych z dochodzeniem od dłużnika kosztów procesu, czy kosztów zastępstwa procesowego przed sądem. Jak bowiem wynika z art. 10 ust. 2 ustawy, w przypadku gdy koszty odzyskiwania należności poniesione z tytułu opóźnień w zapłacie w transakcji handlowej przekroczą kwotę, o której mowa w ust. 1, wierzycielowi przysługuje zwrot tych kosztów, w tym kosztów postępowania sądowego, pomniejszonych o tę kwotę. Nie ma zatem wątpliwości, iż ustawa ma na celu ochronę interesów wierzycieli i umożliwia im zwrot wszystkich uzasadnionych kosztów dochodzenia należności. NowelizacjaOmawiana ustawa obowiązuje już ponad dwa lata i przysparza licznych problemów praktycznych. Okoliczności te spowodowały, że na publikację w Dzienniku Ustaw oczekuje obecnie nowelizacja ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (stan na dzień oddania Gazety do druku). Celem nowelizacji jest m.in. uproszczenie zasad naliczania odsetek. Ponadto, zgodnie z treścią nowelizacji, przepisy ustawy nie znajdą zastosowania do długów objętych postępowaniami z ustawy Prawo restrukturyzacyjne. Nowelizacja przewiduje także, że jeżeli nie jest to rażąco krzywdzące dla wierzyciela, strony mogą ustalić harmonogram spłaty należności w częściach. W takiej sytuacji uprawnienie do odsetek oraz zryczałtowanej kwoty z tytułu dochodzenia należności przysługuje w stosunku do każdej z niezapłaconych części. Główne zmiany wynikające z nowelizacji obrazuje tabela. Nowelizacja ma wejść w życie od nowego roku.
Podstawa prawna Ustawa z dnia 8.03.2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 403) Ustawa z dnia 9.10.2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw |
|