HITY GOFINU |
|||||||||||||||||||||||||
Obowiązkowe przejście z księgi podatkowej na księgi rachunkowe
Gazeta Podatkowa nr 86 (1231) z dnia 26.10.2015
Jeśli u osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, w spółkach cywilnych osób fizycznych, spółkach jawnych osób fizycznych oraz spółkach partnerskich wartość przychodów za 2015 r. osiągnie kwotę co najmniej 5.092.440 zł, to podmioty te będą zobowiązane do otwarcia na dzień 1 stycznia 2016 r. ksiąg rachunkowych. Od nowego roku obowiązek ten będzie dotyczył również podatników prowadzących działy specjalne produkcji rolnej, którzy do tej pory ustalali przychód w oparciu o normy szacunkowe. Osoby fizyczne i spółki osoboweObowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych przez osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą oraz spółki osobowe osób fizycznych związany jest ściśle z wartością osiąganych przez te podmioty przychodów. Z art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o rachunkowości oraz art. 24a ust. 4 ustawy o pdof wynika, że jeśli w roku poprzedzającym rok obrotowy/rok podatkowy osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie osiągną przychody o równowartości w walucie polskiej co najmniej 1.200.000 euro, to od nowego roku podatkowego mają obowiązek prowadzić księgi rachunkowe. Ustalając obowiązek prowadzenia pełnej księgowości w danym roku podatkowym, wartość wyrażoną w euro trzeba przeliczyć na złotówki według średniego kursu ogłoszonego przez NBP na pierwszy dzień roboczy października roku poprzedzającego ten rok. Oznacza to, że przy wyznaczeniu wartości przychodów obligujących do założenia w 2016 r. ksiąg rachunkowych limit 1.200.000 euro przelicza się po kursie średnim NBP z dnia 1 października 2015 r. Warto zaznaczyć, że w stosunku do roku poprzedniego jest to istotna zmiana, która została wprowadzona ustawą o zmianie ustawy o rachunkowości i innych ustaw (Dz. U. z 2015 r. poz. 1333). Przed nowelizacją limit przychodów ustalało się po kursie średnim NBP ogłaszanym na dzień 30 września roku poprzedzającego rok podatkowy. Średni kurs euro ogłoszony przez NBP na dzień 1 października br. wyniósł 4,2437 zł/euro (tabela nr 191/A/NBP/2015 z 1 października 2015 r.). Stąd wartość przychodów za 2015 r., której osiągnięcie decyduje o konieczności otwarcia w 2016 r. ksiąg rachunkowych, wynosi 5.092.440 zł.
a) prowadzić będą nadal podatkową księgę przychodów i rozchodów, czy b) dobrowolnie zaprowadzą księgi rachunkowe - jednak wówczas mają obowiązek do końca 2015 r. zawiadomić o tym fakcie naczelnika właściwego urzędu skarbowego (art. 2 ust. 2 ustawy o rachunkowości oraz art. 24a ust. 5 ustawy o pdof). Działy specjalne produkcji rolnejZa sprawą ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r. poz. 699) obowiązek zaprowadzenia od 1 stycznia 2016 r. ksiąg rachunkowych wystąpi również u podatników prowadzących działy specjalne produkcji rolnej, którzy rozliczali się dotychczas na podstawie norm szacunkowych, jeżeli ich przychody za 2015 r. osiągną kwotę 5.092.440 zł. Do tej pory podatnicy ci, jeśli nie zgłosili zamiaru prowadzenia ksiąg rachunkowych w urzędzie skarbowym, mogli w danym roku podatkowym ustalać przychód w oparciu o normy szacunkowe nawet wówczas, gdy ich przychody za rok poprzedni osiągnęły limit 1.200.000 euro. Tak wynikało z uchwały siedmiu sędziów NSA z dnia 17 stycznia 2011 r., sygn. akt II FPS 2/10. Od 1 stycznia 2016 r. osoby prowadzące działy specjalne produkcji rolnej, o ile będą zobligowane do prowadzenia ksiąg rachunkowych na podstawie przepisów o rachunkowości, czyli osiągną przychody o równowartości 1.200.000 euro, będą musiały określać przychód z działalności na podstawie tych ksiąg. Nie będą już zatem mogły rozliczać się w oparciu o normy szacunkowe. Wynika to z nowego ustępu 2 dodanego do art. 15 ustawy o pdof. Zgodnie z tym przepisem nie będą w takiej sytuacji musiały o zaprowadzeniu ksiąg rachunkowych informować właściwego naczelnika urzędu skarbowego. Jak ustalić przychody?Jednostki, które w 2015 r. prowadziły podatkową księgę przychodów i rozchodów, w celu ustalenia obowiązku prowadzenia w 2016 r. pełnej księgowości, powinny uwzględnić osiągnięte przychody z działalności gospodarczej w rozumieniu art. 14 ustawy o pdof (a więc także m.in. przychody z odpłatnego zbycia środków trwałych oraz otrzymane kary i odszkodowania). Od strony technicznej bierze się pod uwagę przychód wykazany w kolumnie 9 "Razem przychody" księgi podatkowej. Do wielkości tej dolicza się te przychody, które stanowią przychód z działalności gospodarczej, lecz są zwolnione z opodatkowania na mocy art. 21 ust. 1 ustawy o pdof (i w związku z tym nie były ujęte w księdze). Chodzi tu m.in. o otrzymane dotacje. Istotne jest, że przy obliczaniu wielkości przychodów nie uwzględnia się natomiast, jak już wielokrotnie informowaliśmy na łamach Gazety Podatkowej, przychodów będących konsekwencją korekty kosztów z tytułu niezapłaconych faktur, przeprowadzonej w oparciu o art. 24d ust. 5 ustawy o pdof. Trzeba też pamiętać, że gdy obowiązek prowadzenia pełnej księgowości ustalany jest w spółce cywilnej osób fizycznych, spółce jawnej osób fizycznych oraz spółce partnerskiej, z limitem porównywane są przychody osiągnięte przez spółkę (nie przez poszczególnych wspólników). W przypadku rolników prowadzących działy specjalne produkcji rolnej trzeba brać pod uwagę przychody w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o rachunkowości. Są to przychody netto ze sprzedaży towarów oraz produktów (usług), a także przychody netto z operacji finansowych. Nie powinno się tu uwzględniać pozostałych przychodów operacyjnych (czyli np. przychodów z odpłatnego zbycia środków trwałych oraz kar i odszkodowań) ani zysków nadzwyczajnych. Zamknięcie księgi i sporządzenie inwentarzaNa dzień 31 grudnia 2015 r. podatnicy zobowiązani do założenia od 2016 r. ksiąg rachunkowych muszą zamknąć księgę podatkową. W tym celu sporządzają spis z natury towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, produkcji w toku, wyrobów gotowych, braków i odpadów. Zasady sporządzania spisu oraz jego wyceny zostały określone w § 27-29 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz. U. z 2014 r. poz. 1037). Po ujęciu w księdze wszystkich dowodów za 2015 r. dokonuje się podsumowania wszystkich kolumn, a następnie jako ostatnią pozycję wpisuje się sporządzony spis z natury. Aby jednostka prowadząca dotychczas księgę podatkową mogła otworzyć księgi rachunkowe, musi sporządzić tzw. inwentarz, czyli wykaz składników aktywów i pasywów. Opracowuje się go na dzień 31 grudnia 2015 r. Wartości poszczególnych składników inwentarza należy potwierdzić inwentaryzacją przeprowadzoną zgodnie z zasadami obowiązującymi w rozdziale 3 ustawy o rachunkowości. Wynika to z art. 19 ust. 1 wymienionej ustawy. Pozycje inwentarza powinny stanowić odpowiedniki lub rozwinięcia poszczególnych pozycji bilansu otwarcia. Składniki aktywów i pasywów wycenia się w inwentarzu według zasad określonych w rozdziale 4 ustawy o rachunkowości (art. 19 ust. 2 tej ustawy). Jeśli jednostka prowadziła do tej pory księgę podatkową, może mieć trudności z ustaleniem wartości niektórych aktywów i pasywów. Część informacji, np. o produktach, towarach czy materiałach, można uzyskać bezpośrednio ze spisu z natury przygotowanego na dzień 31 grudnia 2015 r. Dane o środkach trwałych można z kolei zdobyć z dotychczas prowadzonej ewidencji środków trwałych. Natomiast pozostałą część można ustalić w oparciu o dokonaną inwentaryzację, przykładowo: a) środki pieniężne w kasie - w drodze spisu z natury, b) środki pieniężne na rachunkach bankowych - w drodze uzyskania potwierdzenia ich stanu od banku, c) należności - w drodze uzyskania od kontrahentów potwierdzeń sald, d) zobowiązania - w drodze weryfikacji, tj. sprawdzenia ich realności z posiadanymi dokumentami. Określenie wielkości kapitałuPrzy sporządzeniu inwentarza powstaje najczęściej różnica między ustaloną sumą aktywów i sumą zobowiązań. W przedsiębiorstwie osoby fizycznej wielkość ta stanowi kapitał właściciela (przykład). W tych jednostkach wysokości tego kapitału nie określa bowiem żadna umowa. W spółkach cywilnych i jawnych osób fizycznych oraz spółkach partnerskich w inwentarzu trzeba zaprezentować wartość kapitału podstawowego wynikającego z umowy spółki. Gdy powstała różnica nie odpowiada wartości kapitału podstawowego, decyzje o jej rozliczeniu podejmują wspólnicy. Przykładowo, jeśli różnica między aktywami i zobowiązaniami jest wyższa od wartości kapitału podstawowego, wspólnicy mogą zdecydować o przeznaczeniu nadwyżki na wypłatę wspólnikom (kwota ta wówczas ujmowana jest w inwentarzu w pasywach jako zobowiązanie wobec wspólników). Otwarcie ksiąg rachunkowychOtwarcie ksiąg rachunkowych powinno nastąpić na dzień 1 stycznia 2016 r. Sporządzony na dzień 31 grudnia 2015 r. inwentarz stanowi podstawę ich otwarcia. Należy go ująć w tych księgach pod datą 1 stycznia 2016 r. Na otwarcie ksiąg rachunkowych jednostka ma czas do 15 stycznia 2016 r. Wynika to z art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o rachunkowości. W celu otwarcia ksiąg rachunkowych wprowadza się poszczególne wartości aktywów i pasywów pod datą 1 stycznia 2016 r. na odpowiednie konta (BO). Zapis ten - jako pierwsze księgowanie dokonane w nowo otwartych księgach rachunkowych - może być przeprowadzony bezpośrednio z inwentarza lub na podstawie dowodu PK. Prowadząc księgi rachunkowe oraz sporządzając sprawozdania finansowe jednostki muszą kierować się przyjętymi zasadami (polityką) rachunkowości. Dokumentację opisującą te zasady ustala pisemnie i aktualizuje kierownik jednostki. Dane, jakie powinna ona zawierać, wskazuje art. 10 ust. 1 ustawy o rachunkowości.
Podstawa prawna Ustawa z dnia 29.09.1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2013 r. poz. 330 ze zm.) Ustawa z dnia 26.07.1991 r. o pdof (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.) |
|