HITY GOFINU

Gdy rodzice i opiekunowie dzieci, które przyszły na świat lub w odpowiednim wieku zostały objęte opieką, podlegają ubezpieczeniu chorobowemu, mogą korzystać z zasiłku macierzyńskiego. Świadczenie to wypłacane przez rok, a przy większej liczbie dzieci nawet i dłużej, w pewnym stopniu rekompensuje utracone wynagrodzenie (przychód) za okres sprawowania opieki nad dzieckiem. Osoby nieubezpieczone, choć niewątpliwie również opiekują się swoimi dziećmi, na taki zasiłek nie mogą liczyć. Aby wesprzeć je finansowo, ustawodawca z dniem 1 stycznia 2016 r. do katalogu świadczeń rodzinnych wprowadzi nowe świadczenie - rodzicielskie, przyznawane co do zasady w wysokości 1.000 zł miesięcznie niezależnie od wysokości dochodu rodziny.

Nowe świadczenie

Począwszy od 1 stycznia 2016 r. rodzice i opiekunowie dzieci nieposiadający uprawnień do zasiłku macierzyńskiego lub uposażenia za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres:

• urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego,
   
• dodatkowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz
   
• urlopu rodzicielskiego

będą mogli skorzystać ze świadczenia rodzicielskiego.

Zostało ono wprowadzone do katalogu świadczeń rodzinnych za sprawą ustawy z dnia 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1217), zwanej dalej ustawą nowelizującą, która co do zasady, zwłaszcza w omawianym zakresie, wejdzie w życie właśnie z początkiem przyszłego roku.

Zasady przyznawania świadczenia rodzicielskiego zostały określone w art. 17c ustawy o świadczeniach rodzinnych w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2016 r.

Dla kogo?

Z prawa do świadczenia rodzicielskiego będzie mogła skorzystać zarówno matka, jak i ojciec dziecka. Przy czym ojcu będzie ono przysługiwało w przypadku:

• skrócenia okresu pobierania świadczenia rodzicielskiego na wniosek matki dziecka po wykorzystaniu przez nią tego świadczenia za okres co najmniej 14 tygodni od dnia urodzenia dziecka,
   
• śmierci matki dziecka albo
   
• porzucenia dziecka przez matkę.

Ponadto świadczenie to będzie wypłacane:

• opiekunowi faktycznemu dziecka,
   
• rodzinie zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej,
   
• osobie, która przysposobiła dziecko,

w razie objęcia opieką dziecka w wieku do ukończenia 7. roku życia lub - w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - 10. roku życia.

Jednocześnie ustawodawca zastrzega, iż w tym samym czasie osobie uprawnionej przysługiwać będzie tylko jedno świadczenie rodzicielskie bez względu na liczbę wychowywanych dzieci. Ponadto zostały określone sytuacje, w których świadczenie to nie będzie przysługiwało (patrz ramka).

Natomiast w razie zbiegu uprawnień do świadczenia rodzicielskiego z prawem do:

• świadczenia pielęgnacyjnego lub
   
• specjalnego zasiłku opiekuńczego albo
   
• dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego lub też
   
• zasiłku dla opiekuna,

przysługiwać będzie tylko jedno z tych świadczeń, wybrane przez osobę uprawnioną.

Przez jaki okres?

Okres wypłaty świadczenia rodzicielskiego będzie analogiczny jak przy wypłacie zasiłku macierzyńskiego za okres wskazanych wcześniej urlopów z tytułu macierzyństwa/rodzicielstwa. Wynosić bowiem będzie, w zależności od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie lub przyjętych jednocześnie na wychowanie, odpowiednio od 52 do 71 tygodni (patrz tabela).

Również w tym przypadku świadczenie będzie przysługiwało odpowiednio od dnia:

• porodu lub
   
• objęcia opieką lub przysposobienia dziecka, przy czym nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. albo 10. roku życia.

Organy właściwe rozpoczną przyznawanie prawa do świadczeń rodzicielskich począwszy od 1 stycznia 2016 r. Z prawa do tego świadczenia będą jednak mogli skorzystać również rodzice i opiekunowie dzieci urodzonych lub objętych opieką/przysposobionych przed tą datą. Z tym że będzie ono wówczas przysługiwało, co do zasady, jedynie za okres od 1 stycznia 2016 r. do końca okresu należnego świadczenia, liczonego począwszy od urodzenia lub objęcia opieką/przysposobienia dziecka.

Jako nieuzależnione od dochodów świadczenie rodzicielskie nie będzie więc przyznawane, jak np. zasiłek rodzinny, na okres zasiłkowy.

W jakiej wysokości?

Wysokość świadczenia rodzicielskiego co do zasady wynosić będzie 1.000 zł miesięcznie. Co do zasady, gdyż w przypadku urodzenia dziecka przez kobietę pobierającą zasiłek dla bezrobotnych:

• w okresie, o którym mowa w art. 73 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2015 r. poz. 149 ze zm.), lub w ciągu miesiąca po jego zakończeniu albo
   
• w okresie przedłużenia zasiłku dla bezrobotnych na podstawie art. 73 ust. 3 tej ustawy,

świadczenie rodzicielskie przysługiwać będzie jednemu z rodziców w wysokości różnicy między kwotą świadczenia rodzicielskiego a kwotą pobieranego przez kobietę zasiłku dla bezrobotnych pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Jeśli natomiast świadczenie rodzicielskie będzie przysługiwało za niepełny miesiąc, należność za ten miesiąc będzie ustalana poprzez podzielenie pełnej kwoty świadczenia (tj. 1.000 zł) przez liczbę wszystkich dni kalendarzowych w tym miesiącu i pomnożenie otrzymanej wartości przez liczbę dni kalendarzowych, za które świadczenie przysługuje. Ostateczna kwota do wypłaty będzie zaokrąglana do 10 groszy w górę.

Kwota świadczenia rodzicielskiego, podobnie jak i innych świadczeń rodzinnych, będzie podlegała weryfikacji co 3 lata, z uwzględnieniem wyników badań progu wsparcia dochodowego rodzin.

Na wniosek

W celu uzyskania prawa do świadczenia rodzicielskiego konieczne będzie wystąpienie ze stosownym wnioskiem do organu wypłacającego świadczenia rodzinne, tj. odpowiednio do wójta, burmistrza lub prezydenta miasta właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o przyznanie tego świadczenia.

Aby jednak korzystać z prawa do świadczenia przez pełny należny okres, wniosek o jego wypłatę będzie musiał być zgłoszony przed upływem 3 miesięcy, licząc odpowiednio od daty urodzenia dziecka, jego przysposobienia lub objęcia opieką.

Z tym że jeśli o świadczenie będzie ubiegał się ojciec dziecka, 3-miesięczny okres na złożenie stosownego wniosku będzie liczony odpowiednio od dnia:

• skrócenia okresu pobierania świadczenia rodzicielskiego przez matkę dziecka,
   
• śmierci matki dziecka lub
   
• porzucenia dziecka przez matkę.

Natomiast w przypadku, gdy o świadczenia rodzicielskie będą ubiegali się rodzice lub opiekunowie dzieci urodzonych lub objętych opieką/przysposobionych przed dniem 1 stycznia 2016 r., prawo do tego świadczenia zostanie ustalone od 1 stycznia 2016 r., o ile stosowny wniosek w tej sprawie zostanie złożony w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej.

Niedochowanie tych terminów będzie skutkowało konkretną stratą finansową. Świadczenie rodzicielskie zostanie bowiem wówczas przyznane dopiero od miesiąca wystąpienia ze stosownym wnioskiem i to pod warunkiem, że jego złożenie nastąpi nie później niż w ostatnim dniu okresu, za który świadczenie przysługuje (przykład).

Korzyść także dla ubezpieczonych

Na wprowadzeniu świadczenia rodzicielskiego skorzystają również osoby otrzymujące zasiłek macierzyński lub stosowne uposażenie w wysokości netto niższej niż 1.000 zł miesięcznie. Chodzi tu m.in. o pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy lub osoby zatrudnione na umowę zlecenia. W przypadku bowiem, gdy wysokość zasiłku macierzyńskiego/uposażenia pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych okaże się niższa niż kwota świadczenia rodzicielskiego, kwota tego zasiłku/uposażenia pomniejszonego o zaliczkę na pdof zostanie podwyższona do wysokości świadczenia rodzicielskiego, tj. do 1.000 zł.

Przy czym kwota podwyższenia będzie podlegała refundacji z budżetu państwa.

Ponadto zmienią się zasady wypłaty oraz wysokość zasiłku macierzyńskiego dla rolników. Będą one analogiczne jak dla świadczeń rodzicielskich.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 28.11.2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 114 ze zm.)