HITY GOFINU

Z dniem 1 stycznia 2016 r. wejdzie w życie, z określonymi wyjątkami, ustawa Prawo restrukturyzacyjne. Wprowadzi ona cztery nowe postępowania restrukturyzacyjne i istotnie zmodyfikuje prawo upadłościowe. Z tymi nowymi rozwiązaniami prawnymi powiązane są zmiany w zakresie zasad odpowiedzialności członków zarządu i likwidatorów za długi cywilnoprawne i zaległości podatkowe (składkowe) spółki z o.o. W odniesieniu do likwidatorów spółek kapitałowych i innych osób prawnych do Ordynacji podatkowej wprowadzone zostaną regulacje przewidujące ich odpowiedzialność za zaległości podatkowe (składkowe) powstałe w czasie likwidacji. Nie będą oni odpowiadać za te zaległości, które powstaną przed dniem 1 stycznia 2016 r.

Obecne zasady dla osób z zarządu

Członkowie zarządu spółki z o.o. odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna (art. 299 § 1 K.s.h.).

Podobnie w przypadku zaległości podatkowych spółki z o.o., spółki z o.o. w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają za nie solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna. Regulacje Ordynacji podatkowej stosuje się odpowiednio do należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne oraz składek na FP, FGŚP i FEP oraz ubezpieczenie zdrowotne (art. 31 i 32 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Dz. U. z 2015 r. poz. 121).

Przy tym członkowie zarządu mogą uwolnić się od odpowiedzialności wykazując jedną z tzw. przesłanek negatywnych (por. uwagi w tabeli).

Prawo upadłościowe ważne dla zarządców

Analizując przesłanki uwolnienia się od odpowiedzialności za długi cywilnoprawne czy za zaległości podatkowe (składkowe) od razu widać, że są one powiązane z obowiązkiem członków zarządu do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie.

Każdy członek zarządu obowiązany jest kontrolować sytuację w spółce przynajmniej z taką uwagą, która pozwala na zorientowanie się, że jest ona niewypłacalna i należy wystąpić z wnioskiem o ogłoszenie upadłości. Dlatego też tak ważna jest znajomość regulacji Prawa upadłościowego i naprawczego. Jego przepisy regulują bowiem to, które podmioty mają obowiązek złożenia takiego wniosku i kiedy należy to uczynić.

Gruntowna przebudowa prawa upadłościowego

Obecne regulacje ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze przewidują upadłość układową i likwidacyjną oraz postępowanie naprawcze. Od nowego roku wspomniana ustawa otrzyma tytuł Prawo upadłościowe. Uchylone w niej zostaną bowiem przepisy o postępowaniu naprawczym, wstępnym zgromadzeniu wierzycieli oraz upadłości z możliwością zawarcia układu (będzie jednak możliwe zawarcie układu w postępowaniu upadłościowym). Prawo upadłościowe regulować będzie postępowanie upadłościowe obejmujące likwidację majątku upadłego. Z punktu widzenia zasad odpowiedzialności najistotniejsze zmiany, jakie wprowadzone zostaną do ustawy Prawo upadłościowe, to zmiana terminu na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości i modyfikacja definicji niewypłacalności.

Obok Prawa upadłościowego obowiązywać będzie ustawa z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (Dz. U. poz. 978, dalej jako P.r.). Wejdzie ona w życie z dniem 1 stycznia 2016 r. (z wyjątkami określonymi w art. 456 P.r.).

Kiedy trzeba złożyć wniosek o upadłość?

Upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. Przesłanki niewypłacalności reguluje art. 11 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze. Z dniem 1 stycznia 2016 r. zostanie on istotnie zmieniony. Pisaliśmy o tym w GP nr 51 z 2015 r., na str. 17.

Od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, liczony jest termin na zgłoszenie w sądzie wniosku o ogłoszenie upadłości. Należy to uczynić nie później niż w terminie dwóch tygodni od tego dnia. Od 1 stycznia 2016 r. termin ten wydłużony zostanie do 30 dni.

Sąd Najwyższy w swoich orzeczeniach niejednokrotnie podkreśla, że przy interpretacji użytego w art. 299 § 2 K.s.h. określenia "właściwego czasu" do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości nie można pomijać przepisów Prawa upadłościowego i naprawczego regulujących obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przez członków zarządu spółki oraz określających, kiedy uważa się dłużnika za niewypłacalnego i kiedy ogłasza się upadłość osoby prawnej (por. wyrok SN w ramce).

Trzeba zapoznać się z nowym prawem

Przesłanki uwolnienia się od odpowiedzialności od 1 stycznia 2016 r. dostosowane będą do nowych rozwiązań prawnych. Ogólną zasadą będzie bowiem, że postępowanie restrukturyzacyjne będzie mogło być prowadzone wobec dłużnika niewypłacalnego (w rozumieniu ustawy Prawo upadłościowe) lub zagrożonego niewypłacalnością (tj. którego sytuacja ekonomiczna wskazuje, że w niedługim czasie może stać się niewypłacalny).

Dlatego też od przyszłego roku członek zarządu będzie mógł uwolnić się od odpowiedzialności za długi cywilnoprawne i publicznoprawne, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu.

Postępowania restrukturyzacyjne, jakie będą wprowadzone, to postępowanie:

• o zatwierdzenie układu,
   
• przyspieszone układowe,
   
• układowe,
   
• sanacyjne.

Uregulowane są one w kolejności przeznaczenia dla dłużników, którym prawo pozwalać będzie jeszcze na samodzielne uzgadnianie układu z wierzycielami, po znajdujących się w coraz trudniejszej sytuacji aż do takiej, że tylko działania sanacyjne mogą uratować dłużnika.

Pierwsze z wymienionych postępowań dedykowane jest dla dłużników, którzy są jeszcze w stanie uzyskać porozumienie ze swoimi wierzycielami (ich większością). Postępowanie o zatwierdzenie układu będzie jedynym postępowaniem, które nie będzie wymagało wydania przez sąd orzeczenia o otwarciu postępowania. W jego ramach dłużnik będzie samodzielnie zbierał głosy wierzycieli. Po uzyskaniu odpowiedniej większości głosów za układem dłużnik będzie składał do sądu wniosek o zatwierdzenie układu, który będzie zawierał m.in. zebrane karty z głosami wierzycieli. O zatwierdzeniu układu decydował będzie sąd (art. 223 P.r.). W przypadku pozostałych postępowań restrukturyzacyjnych sąd wydawać będzie postanowienie o otwarciu przyspieszonego postępowania układowego, postępowania układowego lub postępowania sanacyjnego.

Oznacza to, że wdrożenie postępowania restrukturyzacyjnego w spółce pozwoli członkowi zarządu na uniknięcie odpowiedzialności za jej długi, jeżeli we właściwym czasie dojdzie do wydania przez sąd postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego (przyspieszonego układowego, układowego bądź sanacyjnego). Natomiast w przypadku postępowania o zatwierdzenie układu do uwolnienia się od odpowiedzialności za długi spółki konieczne będzie doprowadzenie do zawarcia układu z wierzycielami i uzyskanie w sądzie postanowienia o zatwierdzeniu układu, zanim minie czas na zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości.

Odpowiedzialność likwidatorów

Likwidatorzy nie są wymienieni w art. 299 K.s.h. Jednakże art. 280 K.s.h. nakazuje stosować do nich przepisy dotyczące członków zarządu, chyba że przepisy rozdziału o rozwiązaniu i likwidacji spółki stanowią inaczej. Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 28 stycznia 2010 r., sygn. akt III CZP 91/09, uznał, że odpowiedzialność przewidzianą w art. 299 K.s.h. ponosi także likwidator spółki z o.o.

Na mocy art. 421 pkt 5 Prawa restrukturyzacyjnego do Kodeksu spółek handlowych dodany zostanie od początku 2016 r. art. 299¹. Stanowić on będzie wprost, że do likwidatorów spółki z o.o., z wyjątkiem likwidatorów ustanowionych przez sąd, przepis art. 299 K.s.h. stosuje się odpowiednio.

W przypadku odpowiedzialności likwidatorów za długi publicznoprawne stwierdzić należy, że w Ordynacji podatkowej brak jest przepisów, które stanowiłyby podstawę do stosowania wobec likwidatorów odpowiedzialności wynikającej z art. 116 tej ustawy. Na dzień dzisiejszy brak jest zatem podstaw prawnych do pociągnięcia likwidatorów do odpowiedzialności za długi publicznoprawne spółki (por. wyrok SA w Łodzi z dnia 13 czerwca 2014 r., sygn. akt III AUa 1674/13). Stan prawny zmieni się z dniem 1 stycznia 2016 r. Do Ordynacji podatkowej dodany będzie nowy art. 116b (art. 417 pkt 2 P.r.). Zgodnie z nim likwidatorzy spółki, z wyjątkiem likwidatorów ustanowionych przez sąd, odpowiadać będą za zaległości podatkowe spółki powstałe w czasie likwidacji. Także likwidatorzy innych osób prawnych niż wymienione w art. 116 Ordynacji podatkowej odpowiadać będą za zaległości podatkowe tych osób powstałe w czasie likwidacji. Do odpowiedzialności likwidatorów odpowiednio stosować się będzie przepisy art. 116 i art. 116a Ordynacji podatkowej.

Zgodnie z art. 454 P.r. likwidatorzy, o których mowa w art. 116b Ordynacji podatkowej, nie odpowiadają za zaległości podatkowe oraz zaległości z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, które powstaną przed dniem 1 stycznia 2016 r.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1030 ze zm.)

Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r. poz. 613)

Ustawa z dnia 28.02.2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. z 2015 r. poz. 233 ze zm.)